دیجیتال مارکتینگ چیست ؟

امروزه در خیلی از جاها می‌شنویم که برخی افراد خود را متخصص دیجیتال مارکتینگ معرفی می‌کنند یا برخی شرکت‌ها اعلام می‌کنند که به نیرویی در بخش دیجیتال مارکتینگ نیاز دارند. بارها این عبارت را شنیده‌ایم و دیده‌ایم. اما این عبارت چیست و چرا اینقدر شایع شده است؟ در این مقاله از سایت آژانس دیجیتال مارکتینگ کاسبی می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که دیجیتال مارکتینگ دقیقا چیست.

دیجیتال مارکتینگ چیست؟

به هر نوع بازاریابی که در آن از ابزارهای دیجیتال استفاده شود، دیجیتال مارکتینگ می‌گویند. ابزارهای دیجیتال مثل چه چیزهایی؟ ایمیل، سایت، پیامک و غیره. خب پس الان متوجه شدیم که دیجیتال مارکتینگ چیست. اما هنوز خیلی چیزهای دیگر هست که باید در مورد دیجیتال مارکتینگ بدانیم.

اول این را بگوییم که دیجیتال مارکتینگ فقط به یک شکل و فرم انجام نمی‌شود و فرم‌های مختلفی را می‌تواند به خودش بگیرد و از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کند: ویدئوی آنلاین، نشان دادن تبلیغات، بهینه‌سازی موتور جستجو (search engine Optimization)، تبلیغات‌های اجتماعی پولی و پست‌های شبکه‌های اجتماعی.

اینکه بهینه‌سازی موتور جستجو (SEO) یا سئو چیست، جلوتر توضیح می‌دهیم.

حالا یک سوال. قبل از این که دیجیتال مارکتینگ به وجود بیاید، به چه روشی بازاریابی انجام می‌شد؟ بعضی‌ها حتما یادشان است که قبلا روش‌های بازاریابی به این صورت بود که شرکت‌ها محصولاتشان را در مجلات، بیلبوردها، تراکت‌ها و روزنامه‌ها تبلیغ می‌کردند.

به این روش‌ها اصطلاحا می‌گویند «بازاریابی سنتی» (traditional marketing). شاید برایتان جالب باشد که بدانید تلویزیون هم جزو بازاریابی سنتی به حساب می‌آید. اما به تدریج خیلی از کسب و کارها متوجه شدند که بازاریابی سنتی دیگر فایده‌ای ندارد.

مثلا بیلبورد را در نظر بگیرید. در داخل ماشین، راننده که مشغول رانندگی است. بقیه افراد ماشین هم که سرگرم گوش و تبلت خود هستند. کسی نیست که به بیلبوردهای سطح شهر توجه بکند. دنیا، دنیای اینترنت است. باید از اینترنت استفاده کنیم.

آمارها نشان می‌دهند که اینترنت جزئی از ضروریات زندگی مردم در جهان امروز شده و به همین دلیل بازاریابی از شیوه‌های سنتی به دنیای دیجیتال وارد شده است. آنلاین شدن برای بیشتر از سه چهارم مردم آمریکا، یک کار روزمره است که باید حتما در شبانه‌روز انجام دهند.

حتی آمارها بیشتر از این را به ما می‌گوید. ۴۳ درصد مردم آمریکا بیش از یک بار آنلاین می‌شوند و ۲۶ درصد تقریبا همیشه آنلاین هستند. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که استفاده از اینترنت خیلی زیاد است. در مورد ایران نیز وضع به همین صورت است.

گزارش جهانی Digital 2023 از مجموعه Datareportal نشان می‌دهد که ۴۸ میلیون نفر از جمعیت ۸۹ میلیونی ایرانیان، عضو شبکه‌های اجتماعی هستند. به عبارت دیگر، ۵۴ درصد جمعیت ایران عضو کاربران شبکه‌های اجتماعی هستند.

شبکه‌های اجتماعی پینترست، اینستاگرام، لینکدین، یوتیوب و توییتر محبوب‌ترین رسانه‌های اجتماعی در ایران به حساب می‌آیند. جمعیت کاربران ایرانی در اینترنت از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ به مقدار ۵۵۸ هزار نفر بیشتر شده است.

این اعداد در مورد کاربران اینترنت گوشی حتی بیشتر می‌شود. دوباره برگردیم به آمار آمریکا. ۸۹ درصد آمریکایی‌ها حداقل یک بار در روز آنلاین می‌شوند و ۳۱ درصد کاربران اینترنت گوشی تقریبا به طور دائمی آنلاین هستند.

در ایران هم تعداد کاربران اینترنت بسیار زیاد است و برآورد شده که عدد آن به ۷۰ میلیون نفر می‌رسد. این آمار را اتحادیه بین‌المللی مخابرات ارائه کرده است. از بین جمعیت آنلاین ایران، بیش از ۷۵ درصد آنها کاربران موبایل هستند و ۲۳ درصد از لپتاپ و کامپیوتر استفاده می‌کنند.

خب دیگر، آمار و ارقام بس است! احتمالا خسته شده‌اید. تمام این آمارها را گفتیم که نشان دهیم دنیا، دنیای اینترنت است. باید از این فضا استفاده کنید، چون افراد زیادی در این فضا می‌گردند و جستجو می‌کنند و تفریح می‌کنند؛ در یک کلام، زندگی می‌کنند.

به عنوان یک بازاریاب باید از این فضای دیجیتال استفاده کنید و حضور بازاریابانه در این حوزه‌ها داشته باشید، برند خود را بسازید و تجربیات خوبی برای مشتریان ایجاد کنید و افراد بیشتری را به مشتری‌های بالقوه خود تبدیل کنید.

برای این کار حتما باید استراتژی دیجیتال مارکتینگ داشته باشید. استراتژی دیجیتال مارکتینگ به شما اجازه می‌دهد که قدرت تأثیرگذاری مسیرهای دیجیتالی مختلف (مثلا شبکه‌های اجتماعی، پرداخت بابت هر کلیک، بهینه‌سازی موتور جستجو و بازاریابی ایمیلی) را ارزیابی کنید و از طریق بعضی از این مسیرها که فکر می‌کنید موثرتر است با مشتریان و افرادی که احتمالا به برند شما علاقه‌مند می‌شوند ارتباط بگیرید.

بازاریابی ورودی در برابر دیجیتال مارکتینگ

معمولا بازاریابی ورودی (inbound marketing) و دیجیتال مارکتینگ به راحتی با هم اشتباه گرفته می‌شوند و به جای هم به کار می‌روند. البته افراد حق دارند که این دو را با هم قاطی می‌کنند. چون دیجیتال مارکتینگ از بسیاری از ابزارهایی که در بازاریابی ورودی استفاده می‌شود، بهره می‌برد؛ مثل ایمیل و محتوای آنلاین.

اول این را بگوییم که بازاریابی ورودی و دیجیتال مارکتینگ شباهت‌های زیادی بهم دارند. مثلا هدف هر دو این است که توجه مخاطب را جلب کنند. اما خب تفاوت‌هایی هم بین‌شان وجود دارد. اما تفاوت‌شان کجاست؟ تفاوت‌شان این است که این دو رویکرد، دو دیدگاه متفاوت در مورد نسبت بین ابزار و هدف دارند.

اجازه دهید به زبان ساده توضیح دهیم. فرض کنید دیجی‌کالا به این نتیجه می‌رسد باید در اینستاگرام و توییتر برند خود را تبلیغ کند تا مشتریان و مخاطبان بیشتری داشته باشد. به مجموعه کارهایی که درون اینستاگرام و توییتر انجام می‌دهد، دیجیتال مارکتینگ می‌گویند.

مثلا ممکن است تولید محتوا کند، ویدئوی طنز بسازد، پادکست آموزشی منتشر کند و از این جنس کارها. به این‌ها می‌گویند دیجیتال مارکتینگ. اما اما اما! قبل از اینکه دیجی کالا به سراغ اینستاگرام و توییتر برود، به یک سری از مسائل فکر کرده است.

مثلا اینکه چرا سراغ فیسبوک نرفته است؟ چون فیسبوک در ایران طرفداران زیادی ندارد و طرفداران اینستاگرام و توییتر خیلی بیشتر از فیسبوک است. فکر کردن به چنین مسائل و ملاحظاتی همان بازاریابی ورودی است که بالاتر گفتیم.

در واقع در بازاریابی ورودی شما اول هدف را در نظر می‌گیرید (مثلا افزایش مخاطب یا ترافیک وبسایت). بعد به امکانات موجود نگاه می‌کنید. می‌بینید بعضی از شبکه‌های اجتماعی فیلتر هستند و بعضی‌ها نیستند. بعضی از شبکه‌های اجتماعی با اینکه فیلتر هستند مورد استقبال مردم هستند همچنان. و برخی که فیلتر نیستند، چندان محبوب نیستند.

با توجه به این چنین مسائلی، ابزارهایی که برای رسیدن به آن هدف (افزایش مخاطب) در دسترس‌تان است، مشخص می‌شود. سپس می‌روید سراغ دیجیتال مارکتینگ و بقیه قصه. پس بازاریابی ورودی و دیجیتال مارکتینگ رقیب و بدیل همدیگر نیستند، بلکه مکمل همند.

یک بازاریاب حرفه‌ای نباید اینطور پیش خود فکر کند که بین دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی ورودی کدام را انتخاب کند. بازاریابی ورودی ساختار و هدف دیجیتال مارکتینگ را مشخص می‌کند.

چرا دیجیتال مارکتینگ مهم است؟

هر نوع از بازاریابی می‌تواند به کسب و کار شما کمک کند. اما دیجیتال مارکتینگ به طور فزاینده‌ای مهم شده است، زیرا کانال‌های دیجیتال به راحتی در دسترس هستند. در حقیقت در آوریل ۲۰۲۲، ۵ میلیارد کاربر اینترنت در جهان وجود داشت.

اگر به سرعت رشد این آمار توجه کنیم، متوجه می‌شویم که در آینده‌ای نزدیک به شدت تعداد کاربران اینترنت از این هم بیشتر می‌شود: در سال ۲۰۰۰ فقط ۴۱۳ میلیون کاربر اینترنت وجود داشت؛ در سال ۲۰۰۵ این میزان به بیش از ۱ میلیارد نفر رسید و در سال ۲۰۱۶ از مرز ۳.۴ میلیارد نفر گذشت.

در ایران هم استفاده از اینترنت با سرعت سرسام‌آوری رو به افزایش است. سالانه ۳ میلیون نفر به استفاده‌کنندگان اینترنت در ایران اضافه می‌شود و این یک عدد خیره‌کننده است. ۴۶ درصد ایرانی‌ها به خرید اینترنتی اعتقاد دارند و این کار را انجام می‌دهند.

راه‌هایی که در دیجیتال مارکتینگ وجود دارد بسیار متنوع و گوناگون است و به همین دست کسانی که از آن استفاده می‌کنند باز است: از پیام‌های متنی بگیرید تا شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام و توییتر و تلگرام و غیره.

علاوه بر این چون دیجیتال مارکتینگ یک روش کم‌هزینه است، نسبت تأثیرگذاری به هزینه آن نیز زیاد است و از این جهت برای کسب و کارهای کوچک می‌تواند خیلی کمک‌کننده باشد.

یکی دیگر از چیزهایی که باعث می‌شود دیجیتال مارکتینگ مهم باشد، این است که محدودیت جغرافیایی ندارد. بنری که مثلا در یک خیابان نصب می‌شود، فقط به چشم کسانی که از آن اتوبان عبور می‌کنند می‌آید. اما یک پیام تبلیغاتی در تلگرام یا اینستاگرام را افراد در هر نقطه‌ای از جهان می‌توانند ببینند.

دیجیتال مارکتینگ B2B در مقابل دیجیتال مارکتینگ B2C

اول ببینییم که B2B و B2C چه چیزهایی هستند.

مدل B2B یا تجارت به تجارت (Business to business) اشاره به کسب و کاری می‌کند که مشتریانش کسب و کارهای دیگر هستند. مثلا ویترین‌نت یک کسب و کار B2B است که خودش را اینگونه معرفی می‌کند: «پل ارتباطی بین خریداران و تأمین‌کنندگان». ویترین‌نت به تأمین‌کنندگان کمک می‌کند که مشتریان خود را پیدا کنند و از این طریق درآمد کسب می‌کند.

مدل B2C (Business to consumer) به کسب و کارهایی گفته می‌شود که مشتریانش مصرف‌کننده هستند. مثلا رستوران‌های سطح شهر جزو این مدل محسوب می‌شوند. آدم‌های عادی می‌روند به این رستوران‌ها و غذا می‌خورند.

دیجیتال مارکتینگ به هر دوی این مدل کسب و کارها می‌تواند کمک کند. اما برای اینکه بهتر عمل کند، باید بدانیم که دیجیتال مارکتینگ به دو روش مختلف به این دو مدل کسب و کار خدمت می‌رساند. اینجا می‌خواهیم نگاهی بیندازیم به اینکه دیجیتال مارکتینگ در B2Bها و B2Cها چه نقشی می‌تواند ایفا کند.

• مشتریان B2B تمایل دارند که فرایندهای تصمیم‌گیری طولانی‌تری داشته باشند و به همین دلیل برای اینکه سفر مشتری طی شود، زمان بیشتری طول می‌کشد. استراتژی‌های ساخت روابط برای چنین مشتریانی بهتر کار می‌کند؛ در حالی که مشتریان B2C تمایل دارند که به پیشنهادها و پیام‌های کوتاه‌مدت بهتر جواب دهند.
• تراکنش‌های B2B معمولا بر اساس منطق و شواهد انجام می‌شود، در نتیجه دیجیتال مارکترهای B2B باید بدانند که بر اساس منطق و شواهد محتوا تولید کنند. در حالی که محتوای B2C باید بیشتر احساس-محور باشد و کاری کند که مشتری بعد از خرید احساس خوبی داشته باشد.
• تصمیمات B2B به بیشتر از ورودی یک نفر احتیاج دارد.‌ ‌به عبارت دیگر، فقط یک نفر برای یک کسب و کار تصمیم نمی‌گیرد، به همین دلیل محتوای مارکتینگ B2B باید قابل اشتراک‌گذاری و دانلودپذیر باشد. در حالی که مشتریان B2C دوست دارند که ارتباط یک به یک با برند داشته باشند؛ مثلا در دایرکت اینستاگرام به آنها پیام داده شود و کارهایی از این دست.

البته برای هر قاعده‌ای استثناهایی نیز وجود دارد. مثلا یک شرکت B2C که محصول گران‌قیمت تولید می‌کند (مثلا ماشین یا کامپیوتر) ممکن است که نیاز داشته باشد تا محتوای جدی و پراطلاعات به مخاطب خود تحویل دهد.

در نتیجه استراتژی دیجیتال مارکتینگ باید دقیقا بر اساس مشتری آن کسب و کار چیده شود؛ حالا چه آن کسب و کار B2B باشد و چه B2C.

انواع دیجیتال مارکتینگ

در این بخش می‌خواهیم با برخی از انواع دیجیتال مارکتینگ آشنا شویم.

استفاده از بهینه‌سازی موتور جستجو یا همان سئو

در دنیای اینترنت صرفا اینکه سایت شما بهترین محتوا را داشته باشد کافی نیست. مسئله بعدی این است که مخاطب چگونه باید سایت شما را پیدا کند؟ راهی جز این دارد که در گوگل یا سایت‌های دیگر مطلبی را سرچ کند و با سایت شما مواجه شود؟ سئو کارش همین است که چه کار کنید که سایت شما در موتورهای جستجو بالا بیاید.

البته این تذکر را همین جا بدهیم که خودِ سئو بیشتر یکی از ابزارهای دیجیتال مارکتینگ است تا یکی از انواع آن. اما ما در این مقاله «استفاده از سئو» (و نه خودِ سئو) را به عنوان یکی از انواع دیجیتال مارکتینگ معرفی می‌کنیم. لینک‌دهی خارجی یکی از روش‌های سئو است.

لینک‌دهی خارجی این است کاربر سایت‌تان را توسط یک لینک به بخش دیگری از سایت‌تان هدایت کنید. مثلا یکی از روش‌های لینک‌دهی خارجی این است که در مقاله سایت‌تان، برای آشنایی بیشتر کاربر با موضوعاتی نزدیک به موضوع آن مقاله، لینک یکی دیگر از مقالات سایت‌تان را بگذارید تا کاربر سراغ مقالات دیگر سایت نیز برود.

سئو به صورت تکنیکی بیشتر یک ابزار بازاریابی است تا یک شکل از بازاریابی. تعریف سایت The Balance از سئو این است: «هنر و علم اینکه صفحات وب را برای موتورهای جستجو جذاب کنید.» بخش «هنر و علم» در تعریف سئو مهم‌ترین بخش آن است.

سئو علم است، زیرا به پژوهش نیاز دارد و باید در آن مولفه‌های مختلف تأثیرگذار را بسنجید تا به بالاترین رتبه در صفحه نتایج موتور جستجو دست پیدا کنید. امروزه مهم‌ترین مولفه‌هایی که باعث می‌شوند یک صفحه وب برای موتورهای جستجو بهینه محسوب شوند اینهاست:

• کیفیت محتوا
• سطح درگیری مخاطب با آن
• تعداد و کیفیت لینک‌های ورودی
• موبایل فرندلی بودن (mobile-friendliness) سایت

منظور از طراحی موبایل‌فرندلی این است که سایت موردنظر برای مشاهده در تلفن‌های هوشمند طراحی شده باشد. به عبارت دیگر، سایت با سرعت بالا، چیدمان مناسب و المان‌های جذاب در تلفن هوشمند نمایش داده شود. اما علاوه بر این مولفه‌ها پیش‌بینی‌ناپذیری سئو باعث می‌شود که هنر نیز در آن دخیل باشد.

بازاریابی محتوایی

مشتریان عادات مختلفی در طول سال‌های مختلف دارند. در سال‌های اخیر یکی از عادت‌هایی که مشتریان پیدا کرده‌اند این است که قبل از خرید، به دنبال اطلاعات و دیتاهای موثق هستند تا بهترین تصمیمات را بگیرند. اما چه کسی باید این اطلاعات محتوای موثق را به آنها ارائه دهد؟ قطعا خود شما!

همانطور که بالاتر گفتیم، کیفیت محتوای شما یک مولفه کلیدی در بهینه کردن وبسایت شما در موتور جستجو محسوب می‌شود. در نتیجه سئو یک مولفه اصلی در بازاریابی محتوایی (content marketing) به حساب می‌آید.

مثل بقیه استراتژی‌های بازاریابی، هدف بازاریابی محتوایی این است که افراد علاقه‌مند به برند را به مشتریان بالقوه و در نهایت به مشتریان بالفعل تبدیل کند. اما بازاریابی محتوایی با تبلیغات‌های قدیمی خیلی فرق می‌کند. بازاریابی محتوایی قرار نیست که به طور مستقیم محصول یا خدمت شرکت را تبلیغ کند.

بازاریابی محتوایی از روش‌های زیر ارزش‌هایی را به مخاطب منتقل می‌کند که در نهایت باعث سوق دادن مخاطب به خرید می‌شود:

• پست‌های وبلاگ
• کتاب‌های الکترونیکی
• خبرنامه
• متن‌های ویدئویی یا صوتی
• اینفوگرافی
• وایت پیپر (Whitepaper)

وایت پیپر یعنی یک گزارشی که یک مشکل را توضیح دهد و سپس بگوید از چه راه‌حلی برای حل آن مشکل باید استفاده کرد. معمولا وایت پیپر برای توضیح پروژه‌ها به کار می‌رود.

۸۴ درصد مشتریان توقع دارند که شرکت‌ها محتوای سرگرم‌کننده و کمک‌کننده تولید کنند. ۶۲ درصد شرکت‌هایی که حداقل ۵۰۰۰ کارمند دارند، به طور روزانه محتوا تولید و منتشر می‌کنند. ۹۲ درصد بازاریاب‌ها به محتوای ارزش‌های شرکت‌شان به عنوان یک سرمایه مهم معتقدند.

اگر می‌خواهید در مورد یکی از مشکلات اصلی بازاریابی محتوایی که اهمیت ندادن به آن توسط مدیران است و همچنین راه حل این مشکل باخبر شوید، می‌توانید به مقاله «بازاریابی محتوایی و اهمیت آن برای کسب و کارها» رجوع کنید.

بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی

امروزه دیگر کمتر کسی را می‌شناسیم که در شبکه‌های اجتماعی عضو نباشد. چی؟ شما کسی را می‌شناسید؟ خب ما هم می‌شناسیم و هستند این طور افراد. اما تعدادشان کم است. خیلی کم. به آدم‌های اطرافتان نگاه کنید. اکثر آنها را می‌توانید در یکی از شبکه‌های اجتماعی پیدا کنید.

بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی یعنی اینکه مردم را در بحث‌های آنلاین درگیر کنید. از این طریق آگاهی آنها را از برند خودتان می‌توانید افزایش دهید. شما می‌توانید از بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی برای پررنگ کردن برندتان، محصولاتتان، خدماتتان، فرهنگتان و غیره استفاده کنید.

با توجه به این که میلیاردها نفر از مردم در سطح جهان وقتشان را در پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند، تمرکز روی بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بسیار باارزش باشد. مشهورترین پلتفرم‌های دیجیتال برای بازاریابی در دنیا فیسبوک، توییتر و اینستاگرام هستند که بعد از این سه، لینکدین و یوتیوب قرار می‌گیرند.

اما در ایران ماجرا متفاوت است. فیسبوک در ایران چنین اهمیتی ندارد، به جای آن اینستاگرام اهمیت زیادی دارد؛ چرا که بیش از ۵۰۰ هزار کسب و کار ایرانی در اینستاگرام فعالیت می‌کنند. یکی دیگر از تفاوت‌های ایران و جهان اهمیت زیاد تلگرام در ایران است. بیش از ۵۰ میلیون کاربر ایرانی در تلگرام عضو هستند.

حرف پایانی

در این مقاله در مورد دیجیتال مارکتینگ توضیح دادیم. دیدیم که دیجیتال مارکتینگ به زبان ساده به هرگونه بازاریابی در فضای اینترنت گفته می‌شود. سپس به این پرسش پرداختیم که چرا دیجیتال مارکتینگ اهمیت دارد. پاسخ آن به طور خلاصه این است که امروز افراد زیادی در فضای اینترنت هستند و به همین دلیل تبلیغات در فضای نت مهمتر از فضای فیزیکی است.

سپس به تفاوت بین دیجیتال مارکتینگ و بازاریابی ورودی پرداختیم. گفتیم که بازاریابی ورودی ساختار و هدف دیجیتال مارکتینگ موثر را شکل می‌دهد. از تفاوت‌های دیجیتال مارکتینگ برای دو دوع مدل کسب وکار ‌B2B و B2C گفتیم.

در نهایت نیز سه تا از مهمرین انواع دیجیتال مارکتینگ را توضیح دادیم: سئو، بازاریابی محتوایی و بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی. یکی از مهمترین فواید دیجیتال مارکتینگ این است که جغرافیای مخاطب مهم نیست؛ او در هر نقطه از جهان که باشد، می‌تواند محتوای تبلیغاتی شما را ببیند. این باعث می‌شود که تعداد مخاطبان شما به شدت افزایش پیدا کند. همین باعث اهمیت روزافزون آن است.

منبع اول     منبع دوم     منبع سوم